11 juni 2022

Hoe langer ik projecten doe als Re-Fashion en Knotting New, waarmee ik mijn consumptie drastisch probeer te versoberen, des te meer het me opvalt hoe hardnekkig hard wired mijn mensenbrein naar alles verlangt dat ‘nieuw’ is: naar iets nieuws bezitten, een nieuwe sensatie ervaren, nieuwe inspiratie opdoen. Om iets nieuws in mijn leven te ervaren dat hoop geeft dat het leven vooruitkomt omdat het je alsmaar je eigen aanzicht verfraaid, je omgeving verfrist, al het versleten en kapotte om je heen eensklaps vervangt. Wat een belofte met zich mee lijkt te dragen dat je leven zich volgens een logische en beheersbare lineaire lijn beweegt…

Maar ik beweeg me daarentegen nu al meer dan twee jaar in domeinen van onbehagen, dankzij de mijzelf opgelegde projecten. Ik zeg voortdurend ‘nee’ tegen mijn koopgrage impulsen die nog altijd – tegen mijn verwachting in – even sterk aanwezig zijn als toen ik begon met dit experiment. En daar werd ik dan weer op een andere manier nieuwsgierig van: want waarom voelt het voor mij welhaast als verzinken in modder, verstrikt raken in spinrag en bewegen in staccato als ik meer dan een aantal maanden hetzelfde kapsel behoud of in dezelfde kleding rondloop? Als een loerende depressie waar ik me van weg moet bewegen?

Het lerende en overlevende brein
Ons brein is gecodeerd om ons zo succesvol mogelijk te laten overleven. Over het algemeen doen we dat door een heel leven lang te leren hoe we zo optimaal mogelijk met de wereld om ons heen om kunnen gaan. Om met veranderingen om te kunnen gaan zodra die zich aandienen.

Anderzijds is het brein ook weer zo knap om alles wat het denkt te kennen, slechts onderbewust te registreren en al deze zaken uit onze bewuste focus weg te filteren. Dat maakt dat we s’avonds met hoge nood, op weg naar het toilet, zonder na te denken je broeksknoop en rits open kunt jassen zonder er zelfs maar naar te kijken. Je kent dus ook wel het gevoel als je een ander kledingstuk aan hebt en diezelfde knopen opeens op je heup zouden zitten. Even omschakelen: je wordt opeens bewust van je automatisme. Ik heb mijn hoofdje wat dat betreft de afgelopen drie maanden fijn gehacked en fit gehouden met alle wisselingen van knopen, schouderbanden en sluitingen. Gelukkig ben ik naast mijn nachtblindheid ook gezegend met een sterke blaas :P

Het substantia nigra/ventral segmental gebied in ons brein dat gelinkt is aan oerdelen van ons brein als de hippocampus en de amygdala, is het gebied dat ons adaptief houdt en gestimuleerd wordt door nieuwe ervaringen; door zowel emotionele als sensitieve ervaringen. Wetenschappelijke onderzoeken wijzen uit dat niet een variatie op wat we al kennen, dit gebied stimuleert, maar dat deze ons belonende dopaminefabriek reageert met de afgifte van dit geluksgevoel opwekkende beloningshormoon bij een ervaring van datgene dat écht onbekend is. Hierdoor ontstaat de motivatie om steeds opnieuw nieuwe stimuli op te zoeken: want wat we eerder gezien en ervaren hebben, raakt bekend en kan dus niet als nieuwigheid een belonend dopaminebommetje af laten gaan. Om deze beloning: dit gevoel van geluk en levendigheid te kunnen ervaren, hebben we dus nieuwe input nodig. [1]

Neofiel
Maar de waardering van dit levendigheids-gevoel, is ook een cultureel fenomeen. Het woord ‘saai’ wordt pas sinds 1900 vaak gebruikt in onze literatuur en spreektaal. Voor die tijd hadden mensen blijkbaar een andere modus waarbinnen ze geluk en voldoening. In onze neofiele cultuur staat het woord ‘saai’ zo ongeveer synoniem aan ‘de dood’, ‘stilstand’, ‘dat wat je niet wilt zijn’. Een psychiater als Dirk de Wachter noemt dat onze hedendaagse verslaving aan ‘’leukigheid’’. Ik heb ook een prachtig boek in mijn kast staan van filosoof Awee Prins, over de waarde en functie van verveling: de modus van verzinken, verstrooiing en een staat van intuïtieve openheid die ons in staat brengt om niet alsmaar de creativiteit van anderen te consumeren, maar om die van onszelf ons toe te kunnen laten vallen. [2]

Volgens psychiater en geneticus dr. Cloninger is het gevoel van verveling: verzinken in verstrooiing wat hij ‘self-transcendence’ noemt, naast doorzettingsvermogen en het zoeken naar nieuwigheden als drie-eenheid karaktereigenschappen die leiden naar een langdurig gelukkig, constructief en gezond leven omdat deze drie eigenschappen ons helpen te ontvouwen wat wij nodig hebben om de volgende stappen in ons leven te kunnen zetten. [3]

De wil om iets nieuws te leren kan uitwegen verschaffen waar doorzettingsvermogen ons soms eindeloos op een doodlopende weg voort laat gaan, stelt hij. Zelftranscendentie is een karaktereigenschap die veel onder dagdromers, wishful thinkers en creatieven wordt waargenomen. Het is een vermogen om op te gaan in spel en anderzijds in dat proces jezelf te kunnen plaatsen in een groter geheel: de wereld waar je in leeft, de natuur, het beleven van holistische en kosmische ervaringen. Naast ons verlangen om nieuwe impulsen vinden, zorgt zelftranscendentie er voor, dat de honger naar nieuwigheden als middel om geluk te vinden, kunnen worden ingebed in een context die egoïstische doeleinden overstijgt: ‘‘Jolo, lekker consumeren, en morgen weer want deze drugs duurt kort als poppers, en na mij de zonvloed!’.

Creativiteit versus noviteit
Door dit Re-Fashion experiment, raak ik er aan herinnerd hoe het onbeantwoord laten van onze eerste impulsen en ze in plaats daarvan waar te nemen als wegwijzers, leidt tot grotere creativiteit. Het doet me denken aan de tijd dat ik geen geld had om zomaar naar de winkel te rennen voor instant fashion-satisfaction. Deze soberheid vormde voor mij een belangrijke stap richting het ontdekken van mijn creativiteit:

Toen ik een tiener was, bezat ik niet zo veel. Zeker niet de hippe kleding die ik in de winkels zag hangen; geen geld voor bij ons thuis. En destijds vond ik dat natuurlijk heel erg. Maar nu besef en herinner ik me opnieuw dankzij dit Re-Fashion project, wat een zegen beperking en schaarste is voor je focus en creativiteit. Er is geen afleiding meer: je kunt hooguit nog beter leren kijken naar datgene wat je wél hebt.

Testen met andere pasvormen van de broekspijpen van mijn overall. Een vintage lint dat al jaren in mijn fourniturenkist lag, verbindt nu de schouderbanden van mijn overall rond mijn middel als riem.

Op mijn computer en smartphone staat een cloudmap zodat ik alle inspiratie die ik opdoe, vaak onderweg tijdens andere bezigheden, kan opslaan.

Tijdens het laatste jaar van mijn middelbare school, was er bijvoorbeeld geld om voor mij een jurk voor het kerstgala te kopen. Mijn tienerhartje huilde, maar ik ‘’Moest en zou shinen’’, Nam ik me voor. Dus wikkelde ik me in een grote lap stof totdat deze Assepoester een fabulous gedrapeerde jurk leek te dragen. Ik werd verkozen door mijn mede puist- en beugeldragers tot prom queen dankzij een lap stof van €2 uit de kringloopwinkel. Een grotere middelvinger naar richting alle Nike en Adidas dragende pestkoppen had ik niet kunnen maken: ze waren blijkbaar betoverd genoeg door mijn aussie om nota bene op me te stemmen die avond.

Met die ervaringen in mijn achterhoofd, laat ik me nu ik een jaar lang dezelfde minimale duurzame kledingset draag – op zoek naar alternatieven voor fast-fashion -, me niet verleiden tot eenvoudige oplossingen als ik me realiseer dat mijn outfit in uitwerking wel wat sexy’er had mogen zijn (want ‘’Oh ja, mijn vriendje wil ook wat’’). Deze druk datende duurzaamheidsprinses rent nu niet meer meteen naar de winkel als meneer me uitnodigt voor een romantisch avondje strandwandeling, op zoek naar een goedkoop jurkie voor de perfecte theatrale impact. Neen!

Onsexy soberheid?
Gehuld in mijn monnikspij en diens totale onsexyheid, laat ik het gevoel van ongemak nu zo hoog oplopen, dat ik – net als elke vooravond in aanloop naar een grote expositie of performance waarvoor ik maar geen goede invulling weet te vinden – ergens woelend in bed s’avonds of juist slaapdronken in de ochtend, opeens een ingeving krijg om de hickup op te lossen binnen de mogelijkheden die wel duurzaam en voorhanden zijn.

Door middel van rood rijggaren kan ik mijn broekspijpen tijdelijk innemen of aanpassen en eerst een aantal dagen dragen, voordat ik definitief besluit de schaar in de stof te zetten. De afgelopen twee weken hupste in daarom met spelden en rijgdraad op mijn outfit door de stad van afspraak naar afspraak.

Re-Wire me please
De laatste tijd realiseer ik me steeds meer waar ik deze versobering nog verder toe zou kunnen passen en hoe lastig het is om tussen al het getetter in mijn hoofd van een luide stem die altijd maar roept wat ik 'moet' van mezelf en anderen, stilte te kunnen laten vallen. Hoe zorg ik er voor dat ik minder afval hoef weg te gooien aan het einde van de week? Waarom zeg ik niet gewoon tegen iedereen die naar de verjaardag van mijn dochter komt, dat ik liever een mooie ervaring samen deel dan een berg cadeautjes in ontvangst neem? Waarom koop ik toch weer snel een coffee to go, terwijl ik de koffie van thuis in een meeneem beker had kunnen gieten? Er zijn nog veel stapjes te gaan... misschien moet ik mijn hele huisraad maar wegpleuren en vanuit dat vacuum mega zorgvuldig kiezen wat ik wel en niet meer consumeer. Neh... zonde wel van wat ik al heb. zoals ik mijn haar korter liet knippen na een jaar lang Knotting New, omdat ik me realiseerde dat ik toch weer haarspullies wilde kopen om mijn strooibos te reanimeren, terwijl ik ook kan accepteren dat mijn haar blijkbaar niet gemaakt is om echt heel mooi lang te groeien en dat kort mij altijd mooi heeft gestaan.

Maar het blijven stellen van de vraag hoe je anders zou kunnen leven zodat je minder hoeft te kopen: en die vraag vervolgens een tijd lang bij je te dragen zodat je kunt zien welk beste antwoord er te vinden is: de mooiste, beste en dus meest duurzame oplossing... dat is 'm ;)

[1] Braun, A. R., Neural Correlates of Lyrical Improvisation: An fMRI Study of Freestyle Rap, 2021, Scientific Reports, zoals gevonden op 03-06-22
[2] Prins, A., Uit Verveling, 2007, Klement
[3] Smith, E., Novelty seeking neophilia can be a predictor of well being, 2012, New York Time